ENDÜSTRİYEL TASARIMIN TANIMI VE ÖNEMİ

ENDÜSTRİYEL TASARIMIN TANIMI VE ÖNEMİ
1.1. Endüstriyel Tasarım
Endüstriyel yöntemlerle üretilen eşyaları kendine konu alan endüstri tasarımını bir "alet yapma süreci" olarak tanımlamak ve başlangıcını insanın yeryüzünde ilk var olduğu dönemlere ka­dar uzatmak mümkündür. Bu süreci, “önceden kestirebilen ve amaçla­nan sonucu elde etmek üzere bir eylemin planlaması ve organize edilmesi" diye tarif edilmektedir.

Tasarım anlamına gelen "DESIGN" kelimesi İngilizceden alın­mıştır;. Bulmak, planlamak, tasarlamak, konstrüksiyonunu belirlemek, çizmek ve şekillendirmek eylemlerini kapsar. Her türlü yaratıcı ve şekil verici kabiliyet tasarım ile ifade edilir. Tasarımcı ise, genel ..anlamı ile çeşitli faktörlere göre belirlenen objeyi tasarlayan, planlayan, çizen ve şekillendirendir.

Endüstriyel tasarım "INDUSTRIAL DESIGN", farklı disiplinli teorisyenlerle pratisyenler arasında işbirliğini, endüstrici, sa­nayici, pazarlamacı, kullanıcı ve diğer ihtiyaç sahipleri arasın­da iletişimi sosyal ilişkilerin analizini gerektirir. Aynı zaman­da, insana ve çevreye yönelik bütün meslekleri ve işlemleri kap­sar. Endüstriyel tasarımı etkileyen faktörler genel olarak este­tik, teknik, ekonomik ve sosyal faktörlerdir. Endüstriyel tasarımcı, bu faktörlerle ilgili verileri koordine ederek, belli amaçlara hitap edecek objeyi malzeme yapısına ve üretim sürecine uy­gun olarak tasarlar.

Endüstriyel tasarımcının bir konstrüksiyoncudan farklı tara­fı, teknik ve fonksiyonel konstrüksiyon tasarımına estetik ve
sanatsal görünüş kazandırmasıdır. Bir serbest sanatçıdan farklı tarafı ise, insanın ihtiyacına yönelik endüstriyel ürünlere, ergonomik, teknik ve ekonomik özelliklere dayanarak şekil vermesi­dir.

1.2. Endüstriyel Tasarımın önemi
Endüstriyel tasarımcısı çevrede yer alan eşyaların biçimlendiricisi olduğundan, daha iyi bir çevre meydana getirmeye çalışır. Başarılı bir tasarımın çevreye yalnızca faydalı bir eşya katması­na karşılık, başarısız tasarım aynı çevreye onarılmaz ve geri ge­tirilmez zararlar verir. Baha da ileri giderek çok değerli kaynakların kaybedilmesine yol açar. Bu açıdan bakıldığında, endüst­ri tasarım ve tasarımcısının önemi ortaya çıkmaktadır. Şematik olarak endüstriyel tasarım sürecinin safhaları ve tasarımcının müdahale ettiği noktalar aşağıda gösterilmiştir.

Tasarım Süreci

Endüstri tasarımcısının Şekilde belirtilen üretime ka­tıldığı her iki noktada da unutmaması gereken husus; tasarımın insanın karşısına çıkmış olan gerçek bir problemin çözümü olma­sıdır. Günümüz pazar ekonomisinde hangi malın, kimin için üretile­ceğine bizzat kullanıcılar değil, üreticilerin araştırmacıları karar veriyor ve bunların tasarımcılardan bekledikleri, eşyaların alıcı için cazip, firma için ise karlı biçimde tasarlanması oluyor.

Bu durumda tasarımcı, tasarımını mesleki "bilgi ve becerisi ile ye­terli bir şekilde inceleyip, kullanıcıya tasarladığı ürün ile sağlayacağı faydayı hedeflemelidir.

Bir örnek verilecek olursa, mimari tasarımın nesnesi belirli ve tek bir binadır. Şehir planlamasının ölçeğinin büyüklüğüne kar­şılık belirli verileri olan, tespit edilmiş bir bölgeye çözüm ge­tirmektir. Buna karşılık endüstri tasarımında iki önemli husus vardır. Birincisi bir defada, çok sayıda üretilmesinden doğan risk ve pazarının çok geniş, genellikle de önceden kestirilemez olma­sının getirdiği güçlük, ikincisi endüstriyel tasarım ürününün so­nuçları olumlu veya olumsuz her yerde hissedilecektir.

Ticaretin yayılıp, önem kazanmasına kadar yalnızca "kullanım değeri" için üretilen eşyalar sadece bilinen ihtiyaçlara cevap vermişler gerektiği zaman ve gerektiği kadar üretilmişlerdir. Son yıllarda seri üretimin başlaması ve pazarlanma alanlarının geniş­lemesi yepyeni bir dönemi, eşyaların satılmak üzere üretilmesi ça­ğını açmıştır. İşte bu anda pazara büyük miktarda ürün tasarlayabilmek ve üretebilmek için uzmanlaşma ve iş bölümünün gereği doğ­muş, yani “endüstriyel tasarım çağı” başlamıştır.



ENDÜSTRİYEL TASARIMIN SAFHALARI
Endüstriyel tasarımın gerçekleştirme safhaları, bir problemin veya bir ihtiyacın çözüm devresinin çok yönlü ve önemli aşamalarını teşkil eder. Her safha bir biri ile yakinen il­gili ve bir birine bağlıdır. Bu safhalar seçilen iş tekniği ve metotları ile organize edilir ve aşağıda belirtilen faktörlere bağ­lı olarak tamamlanır.

1- Tasarımın çözüme yönelik çeşitliliği ve karmaşıklığı,

2- Benimsenen çözüm yolları ve yeterliliği,

3- Zaman, malzeme ve araçların optimum olarak kullanılması,

4- Çalışma ekibinin (Tasarım grubunun) büyüklüğü,

5- Ekip üyelerinin tecrübe durumlarıdır.

Endüstriyel metotlarla üretilecek ürünün tasarım çalışmala­rı, yukarıda verilen faktörlere bağlı olarak aşağıda açıklanan safhalardan geçmektedir.

1-Hazırlık Safhası
Bir endüstriyel tasarımın hazırlık safhası ya yeni ortaya çak­mış bir problemin çözümü üretilecek ürün veya daha önceden tasar­lanarak üretilmiş ama yeterli olmamış bir ürünün hatalı yerleri­nin düzeltilmesi ve eksik olan fonksiyonlarının tamamlanması hu­susu ile ilgili duruma yol gösterir nitelikte olan düşünce süreçlerini, kullanıcı tekliflerini ve tasarımcı ekibin yeni oluşan inisiyatif ve tecrübelerini kapsar.


2. Araştırma Safhası
Bir endüstriyel tasarımın araştırma safhası, aşağıda sırala­nan noktalar ile ilgili değişik bir çok yayın ve uzmanların gö­rüşlerini problemin çözümüyle ilgili teklifleri kapsar. Bunlar:

- Pazar analizi,

- Malzeme analizi,

- Daha önce tasarlanmış aynı veya benzer ürün yapımı, hizmet ettiği amaca yönelik araştırmanın kritiği ve analizi,

- Malzemelerin kullanımı ve konstrüksiyon metotları ile il­gili yeni ilmi araştırmalar ve teknolojik gelişmelerdir.

Bu alanlardaki araştırmalar tasarımcı tarafından sistematik olarak incelenir ve ürünün şekillenmesinde, üretimin programlanmasında onun düşüncesine temel teşkil eder.


3. Değerlendirme Safhası
Bu safhada, problemin çözümüne yönelik hazırlık ve araştırma safhasındaki araştırma sonuçları bir bütün halinde incelenerek değerlendirilir. Elde edilen verilere dayanan ve çözümlenecek probleme yönelik tasarımın uygun şekli ana hatları ile ortaya çıkar. Daha sonra tasarımın kullanma amacına yönelik fonksiyonla­rı tespit edilerek, gerçekleştirilmesi formüle edilir. Kullanıla­cak malzeme ve bunlara ait teknoloji ve teknik terminolojiye da­yanarak üretim konstrüksiyonu kararlaştırılır. Kısaca, problemin ortaya çıkışından üretilinceye kadar takip edeceği işlemler ile ilgili araştırma sonuçları bu safhada değerlendirilir. Artık ta­sarının şekillenmesi için gerekli veriler belirlenir. Bundan son­ra, tasarımcı bu verilere dayanarak, alternatif tasarımları hazır­lamaya başlayabilir.


4. Tasarım Safhası
Bu safhada endüstriyel metotlarla üretilecek ürünün araştırma safhasındaki verilere uygun, kullanılma amacına yönelik, malze­me, konstrüksiyon, üretim metodu, renk ve üst yüzey işlemleri. amba­laj ve taşıma gibi işlem basamaklarında hedeflenen fonksiyonla­rın gerçekleştirilmesini gösteren tasarım kağıt üzerine aktarı­lır.

Tasarımcı, yapılan araştırmalarda elde edilen değerleri, hedeflenen amaç ve fonksiyonları, çözüm yollarını, üretim önerileri­ni kendi yaratıcı becerisi ile birleştirerek, birden fazla sayı­da ve bir birine alternatif teşkil edecek tasarımları hazırlar.

Hazırlanan alternatif tasarımların ortak noktaları, amaçla­ra uygunluk, belirlenen fonksiyonları yerine getirme özellikleri ve ergonomik ölçüleridir. Farklı yönleri ise malzeme, renk ve üst yüzey işlemleri, üretim programı gibi hususlardır.



5. Tasarım Tercih Safhası
Bu safhada, alternatif tasarımlar incelenerek ve bir biri i- le karşılaştırılarak en uygun olanı tercih edilir. Gerekirse ter­cih edilen tasarım üzerinde daha da geliştirme çalışmaları yapı­lır.

Her alternatif tasarım kendi özellik ve fonksiyonları ile bir birleri arasında belirli kriterlere göre değerlendirilir. Değerlendirmede uygun bulunan tasarımın yapılmasına geçilir. Alternatif tasarımların tercihinde kullanılan değerlendirme kriter­leri aşağıdaki tabloda görülmektedir.

6. Uygulama Safhası
Tasarımın en son safhası olan uygulama safhasında, tercih e dilen tasarım bir kere daha kontrolden geçirilerek örnek iş yapılır. Yapılan örnek iş üzerinde endüstriyel üretime (Seri Üretime) engel teşkil edecek her hangi bir kısım var ise düzeltilerek üretim biçimine uygun hale getirilir. Artık, bu noktadan sonra ta­sarım halindeki mobilya seri üretime hazır demektir.



TASARIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Günümüzde endüstriyel metotlarla üretilen mobilyalar, ev, iş­yeri, okul ve diğer sosyal mekanlarda kullandığımız eşyaların büyük bir bölümü olarak, en yakın çevremizi teşkil etmektedirler. Bu yüzden, çevresini tanımlayan insanlar tarafından devamlı ola­rak değerlendirmeye tabi tutulurlar. Bu değerlendirmede göz önü­ne alınan değer ölçüleri kullanıcının niteliklerine, kullanış tü­rünün özelliklerine ve çevredeki diğer etkilere göre değişir. Esas gayeleri mobilyayı ilmi, estetik ve diğer açılardan incele­mek ve değerlendirmek olan uzman kişiler için de durum pek fark­lı değildir. Çünkü, her kesin kendine has değer ölçüleri bulunmak­tadır. Bir ergonomist, ölçülerin insan vücuduna uyup uymadığına, bir makina mühendisi, varsa mobilyanın mekanik elemanlarının iyi çalışıp çalışmadığına bakar. Estetik ile ilgilenen birisi ise, gö­ze hitabeden ölçü ve oranlara dikkat eder. Kısaca, herkes mobilya­nın kendi branşı ile ilgili yönünü değerlendirir, diğer yönleri­ni göz önüne almaktan kaçınır.

Bir mobilyanın tasarımında kullanılan faktörler genellikle onun değerlendirilmesinde kullanılan faktörler ile aynıdır. Eğer değerlendirmede olduğu gibi, tasarımda da tek yönlü yaklaşımda bulunulursa, üretilecek mobilyadan beklenilen fayda sağlanamaz. Böylece, eksik şekilde tasarlanan mobilya, hedeflenen ihtiyaçlara cevap verecek bir ürün olmaktan uzak kalır.

Sonuç olarak, yanlış ve eksik tasarlanmış bir mobilya, üretim girdileri israfından başka bir şey değildir. İşte bu durumu orta­dan kaldırmak ve fonksiyonel bir mobilya üretmek için tasarımcı­nın amacı hedeflenen sonuçlara yönelik tasarım değer ölçülerine bir bütün olarak yaklaşıp, bunları bir uyum içinde mobilya üzerin­de birleştirmektir. Endüstriyel metotlarla üretilen mobilyanın tasarımını etkileyen faktörler aşağıdaki şekilde şematik olarak görül­mektedir.