DOKU

DOKU

Bir objenin görme ve dokunma duyusu ile algılanabilen yüzey kalitesine doku denir.

Obje, mobilya ve mimari düzlemlerin yüzey özellikleridir. Doku pürüzlü veya düz, parlak

veya mat, sert veya yumuşak, seyrek veya sıkı gözenekli olabilir. Bir mekânın zemini

seramik, ahşap veya halı ile kaplandığında ( döşendiğinde ) kullanılan dokuya bağlı olarak

özelliği değişebilir. Yaşadığımız dünya içerisinde dokuyu pek çok örneklerde görmek

mümkündür. Örneğin; yiyeceklerimizde ( portakal, karpuz, yumurta gibi yiyeceklerimizin

kabukları vs. ), giysilerimizde ( kadife, kumaş, keten, kot gibi giysiler ), yaşadığımız

mekânlarda ( duvarlar, pencere camı, alçılı yüzeyler, boyalı yüzeyler, seramik, mermer,

ahşap kaplı yüzeyler vs. ) çok geniş bir doku kolleksiyonu görebiliriz.

Önemi ve Gereği

Dokular, objelerin veya yüzeylerin genel yapısı hakkında bilgi edinmemizi sağlar.

Objenin veya yüzeyin sert - yumuşak, düz - pürüzlü, sıcak - soğuk oluşları ve hattat

objelerin taş, kumaş, ahşap, cam, halı, seramik vs. oluşlarıyla ilgili bilgilerde sunar.

Yüzeylere estetik değerler katarlar. Doku uygulamaları, mekânı olduğundan daha farklı

gösterdiği için iç dekorasyonda önemli bir yeri vardır. Örneğin; düz dokular mekânı soğuk,

pürüzlü, girintili çıkıntılı, dalgalı yüzeyler ise daha sıcak gösterir.

Dokunun kullanımı

Doku, bir objeye, iç veya dış mekâna, mobilyaya, bahçenin peyzajına estetik değer ve

karakter verebilir. Bazı alanlarda oldukça fazla kullanılır. Öreneğin, güzel sanatların

tümünde fazlaca göze çarpar.

Dokunun yüzeylerde uygun olarak kullanılması kişilerin yaratıcılığına bağlıdır.

Duvarlar, döşemeler ve mobilyalar üzerindeki farklı dokulu alanlardan oluşan odalar ince ve

zengin etki yaratacak şekilde dizayn edilebilir. Odaların genel etkisine katkıda

bulunduğundan ( estetik ve fiziksel değer katması), herhangi tek parçanın dokusu ayrı olarak

düşünülmemelidir.

Bir konutta, orta dokulu olan ceviz hem maunla hem de açık tip meşe ile birlikte

kullanılabilir. Maunla ipek, saten, kadife, büyük güllü desenler, derin tüylü halılar ve pirinç

gibi zarif dokular uygun düşer. Meşe ile kabartma çizgili kumaşlar, büyük şekilli ketenler ve

demir gibi kaba dokulu olanlar daha uygun olarak kullanılır.

Doku Çeşitleri

Doku, gerçek, görsel ve devingen olarak üç şekilde ele alınabilir.

1. Gerçek Doku

Dokunma duyusuyla algılanan dokulara

nasıl bir dokuya sahip olduğunu ilk önce dokunma yoluyla edindiğimiz bilgiler

doğrultusunda ifade ederiz. Pürüzlü, pürüzsüz, sert, yumuşak, kaygan, kaba, ince vs.

nitelikler dokunarak algılanan dokuları belirmek için kullanılır. Bir kumaşın seçiminde en

etkili sonucu dokunarak alırız.

İri gözenekli sıvanmış duvar dokusu

gerçek doku denir. Herhangi bir yüzeyin

2. Görsel Doku

Işığın etkisiyle gözle algılanan dokuya

çıkıntılı, engebeli yüzeylerde küçük gölgeler oluşur.Parlak yüzeyler ( vernikli ve cilalı) ışığı

yansıtır, mat yüzeyler ise ışığı yutar. Yüzeylerin dokusu, tıpkı renk ve biçimlerde olduğu gibi

algılanır. Görsel doku aldatıcı ( ışığın geliş acısına göre değişir ) ada başkalaşmış olarak da

nitelendirilir.

3. Devingen Doku

Dokunmanın mümkün olmadığı ve yanlızca görsel olarak algılanan dokulara

devingen doku oluşan dokuya dokunulamaz. Su yüzeyinde düzenli düzensiz dalgalar oluşur. Geçici bir süre ile yeni bir yüzeye sahip olur. Bu yeni bir dokudur. Daha sonra eski haline geri döner ve

düzgün pürüzsüz bir yüzey halini alır.

Dokuların Yaratılma Biçimlerine Göre Çeşitleri

Dokular yaratılma biçimlerine görede sınıflandırılabilir. Bunlar yapısal doku ve

dekoratif doku olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Yapısal Doku

Yapısal doku, nesnenin yapıldığı malzeme ile tanımlanır. Örneğin; Nikalajın veya

formikanın ışığı yansıtması veya kumaş dokumaların ışığı absorbe ( yutma) özelliği gibi.

2. Dekoratif ( Dış ) Doku

Dekoratif doku, nesnelerin esas yapısının üzerine çeşitli uygulamalar ile birşeyler

eklemektir. Örneğin, mobilya oymaları, dekoratif süslemeler ve kakmalar gibi...

Dokunun Etkileri

Dokunun çeşitli etkileri vardır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.

1. Fiziksel etki.

Dokunduğumuz nesnelerin özelliklerini ve yapısını algılamamızdır. Çok sert ve

pürüzlü yüzeylere dokunduğumuzda rahatsızlık hissederiz. Eğer nesnelerin yüzeyleri çok

düz ise kayganlık ve soğukluk hissi uyandırabilir.

2. Işığın Yansıması ve Formun Oluşması

Cilalanmış mobilya yüzeyleri,cam, nikelajlı metal veya saten gibi çok düz malzemeler

ışığı parlak olarak yansıtır. İlgi odağı olurlar. Bu nesnelerin renkleri belirgin ve kuvvetlidir.

Az pürüzlü yüzeylerde ışınlarda kırılmalar olduğundan bu yüzeyler ışığı absorbe eder.

Örneğin, tuğla duvar, serpme sıva yapılmış duvar yüzeyi ışığı absorbe eder.

3. Bakımı

Yüzeylerin temizlenmesi işidir. Parlak yüzeylerin temizlenmesi rahattır. Fakat lekeleri

çok gösterir. Pürüzlü yüzeylerin temizlenmesi daha zordur. Parlak yüzeylere oranla kiri daha

az gösterir. Uygun kimyasal temizlik malzemeleri ile pürüzlü ve parlak yüzeyler rahatlıkla

temizlenebilir.

4. Estetik ve Karakter

Yüzeylerdeki dokunun yapısı, bulunduğu dönemin estetik ve karakterini yansıtır.

Örneğin, mimari yapıda bulunan eski, yıpranmış ahşap bir kolon ( direk ) veya el dokuması

bir halı kendi döneminin estetiğini ve karakterini yansıtır. Mobilya yüzeylerine yapılan

motifler, oymalar, kakmalar döneminin stilini, estetiğini ve karakterini belirler.